Wydawca treści
Rezerwaty
Rezerwaty to wydzielone obszary o szczególnych wartościach przyrodniczych, zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym. Ogranicza się tam gospodarkę leśną. Spośród 1441 rezerwatów, które mamy obecnie w Polsce, 671 to rezerwaty leśne o łącznej powierzchni ponad 61 tys. ha. Rezerwaty stanowią 1,6 proc. powierzchni lasów zarządzanych przez LP.
Na terenie nadleśnictwa znajduje się 8 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 402,68 ha.
Rezerwat Trębaczew- o powierzchni 174,12 ha, położony w pobliżu wsi Sadkowice w leśnictwie Rylsk. Utworzony w 1958 r. Stanowi cenne i nie zniszczone zbiorowisko drzew, krzewów i roślin runa, wśród których najważniejszym i najokazalszym jest modrzew polski występujący tu w swym rodzimym środowisku podobnie jak modrzew w Górach Świętokrzyskich. Modrzew odnawia się naturalnie. Tworzy drzewostany mieszane głównie z sosną i dębem.
Rezerwat, położony 3 km na północ od miejscowości o tej samej nazwie, został utworzony w celu zachowania na Wysoczyźnie Rawskiej fragmentu lasu sosnowo-dębowego z dużym udziałem modrzewia polskiego naturalnego pochodzenia. Gatunek ten, bardzo podobny do modrzewia europejskiego, u nas często uważany za odrębny, obecnie uznawany jest za podgatunek modrzewia europejskiego. Pod względem zalet hodowlanych jest on mniej wymagający, dzięki czemu nadaje się lepiej niż modrzew europejski do uprawy w drzewostanach mieszanych. W rezerwacie rosło ponad 2000 dorodnych modrzewiów w wieku 100-150 lat, o obwodzie pnia 2,5-3,5 m, osiągających wysokość nawet 40 metrów. Część drzew uległo wiatrołomom.
Fot. Zasoby nadleśnictwa
W konkursie na najgrubsze drzewa Lasów Państwowych w grupie 20 najgrubszych modrzewi znalazło się 9 drzew z Rezerwatu Trębaczew o obwodach pni od 3,6 do 3,9 metra. Las w rezerwacie reprezentuje przenikające się wzajemnie zespoły grądu subkontynentalnego, dąbrowy świetlistej i kontynentalnego boru mieszanego. Modrzew stanowi domieszkę, a zarazem najwyższą warstwę drzew w drzewostanie sosnowo-dębowym.
Obszar charakteryzuje się bujnym rozwojem podszytu, którego głównymi składnikami są leszczyna pospolita, dąb szypułkowy, kruszyna pospolita, jarząb pospolity, trzmielina brodawkowata, grab pospolity i kalina koralowa.
Rezerwat Bażantarnia - o powierzchni 45,06 ha, utworzony w 1982 r. Położony w obrębie leśnym Bażantarnia. Zadaniem rezerwatu jest ochrona i zachowanie fragmentów grądu, dąbrowy świetlistej, olsu i łęgu jesionowo-olszowego. Na szczególne walory krajobrazowe rezerwatu wpływa grupa 47 szt. dębów szypułkowych, które uznane za pomniki przyrody stanowią najokazalsze egzemplarze tego gatunku na zachodnim Mazowszu. Drzewa są w wieku ponad 300 lat o obwodach pni od 3 do 5 metrów.
Został wyznaczony w celu zachowania grądu, olsu, łęgu jesionowo-olszowego oraz licznych drzew pomnikowych. Ma ciekawą przeszłość historyczną. Co najmniej od XVIII w. las ten służył celom łowieckim jako „bażantarnia" związana z rezydencją skierniewicką arcybiskupów gnieźnieńskich, a w XIX w. – carów rosyjskich. Tu i w pobliskim Zwierzyńcu odbywały się reprezentacyjne polowania monarsze. Z uwagi na ukształtowanie terenu i wcześniej prowadzoną gospodarkę las jest zróżnicowany wewnętrznie. Występują głównie grądy, a w północnej części rezerwatu, wzdłuż strumienia, łęgi jesionowo-olszowe. Drzewostan to przede wszystkim olsza czarna, brzoza brodawkowata, rzadziej grab pospolity, dąb szypułkowy i sosna zwyczajna. W skład podszytu wchodzą najczęściej leszczyna pospolita i kruszyna pospolita. Latem i wczesną wiosną grądy i łęgi są mroczne i wilgotne, ale mimo to runo jest rozwinięte i bogate w gatunki. Spotykamy tu m.in. rozległe płaty kopytnika pospolitego, bluszczyka kurdybanka, gajowca żółtego, podagrycznika pospolitego. Rośnie czyściec leśny, kwitną kokoryczki, jaskry, dzwonek pokrzywolistny oraz konwalia majowa. Wczesną wiosną runo mieni się barwami kwitnących geofitów. Występuje m.in. zdrojówka rutewkowata, złoć żółta, kokorycz pełna, zawilec żółty, ziarnopłon wiosenny, fiołki (w tym rzadko spotykany fiołek przedziwny), przylaszczka pospolita, zawilec gajowy, miodunka ćma, groszek wiosenny. W południowo-wschodniej części rezerwatu dawne żwirownie porasta świetlista dąbrowa. To widny las z luźnym drzewostanem sosnowo-dębowym i z wieloma gatunkami ciepłolubnych roślin m.in. groszkiem czerniejącym, dziewannami, pierwiosnkiem lekarskim, dzwonkiem skupionym, rozchodnikiem wielkim. W zachodniej części rezerwatu, przy drodze do Słomkowa, znajdują się płaty olsu. Zagłębienia terenu wypełnia woda, a drzewa, krzewy, turzyce i inne rośliny rosną na kępach. O szczególnych walorach krajobrazowych i estetycznych rezerwatu decydują okazałe, ponad trzystuletnie dęby szypułkowe.
Fot. Grzegorz Karwat.
Rezerwat Źródła Borówki - o powierzchni 21,77 ha, utworzony w 1989 r. dla ochrony źródlisk cieku wodnego Borówka, prawobrzeżnego dopływu rzeczki Uchanki, wraz z otaczającym go urokliwym fragmentem starego lasu sosnowego. Położony jest w uroczysku leśnym Pszczonów. Teren rezerwatu z południa na północ przecina głęboki wąwóz posiadający kilka odgałęzień. Szczególną cechą szaty roślinnej rezerwatu jest duży udział paproci, które rosną bardzo licznie, głównie na dnie i krawędziach parowu. Z uwagi na interesującą, urozmaiconą rzeźbę terenu, malowniczy krajobraz, zróżnicowaną szatę roślinną, rezerwat stanowi atrakcyjny obiekt krajobrazowy. Został powołany w celu zachowania zbiorowisk leśnych grądu mieszanego oraz swoistych cech krajobrazu. Źródła Borówki położone są na krańcu Równiny Łowicko strefie Wzniesień Łódzkich. Rezerwat znajduje się na wysokości 140 m cechuje się urozmaiconą rzeźbą terenu i malowniczym krajobrazem.. Teren z południa na z kilkoma odgałęzieniami. Specyficzny układ topograficzny i różnorodność podłoża spowodowały, że na małej powierzchni wykształciło się kilka zbiorowisk leśnych. Na dnie wąwozu oraz niższych partiach jego zboczy znajduje się las grądowy. Najpiękniej wygląda on wiosną, kiedy to przez nieulistnione korony drzew do dna lasu dociera światło. Rozkwita wówczas zawilec gajowy, zawilec żółty, przylaszczka pospolita, bluszczyk kurdybanek, gwiazdnica wielkokwiatowa i fiołki. Na zboczach wąwozu można podziwiać niezwykle efektowne kępy paproci, zwłaszcza nerecznicy samczej. „Najdziksza" i zarazem trudno dostępna jest środkowa część wąwozu, którego dno jest wąskie, grząskie, a boki strome. Pośród bujnego podszytu i zmurszałych pni drzew początek bierze rzeka Borówka, która wpływa do prawobrzeżnego dopływu Bzury – Uchańki. Wzdłuż rzeczki Borówki rosną około osiemdziesięcioletnie olsze czarne sąsiadujące z wyjątkowej urody drzewiastymi okazami czeremchy zwyczajnej i dzikiego bzu czarnego.
Fot. Grzegorz Karwat.
Rezerwat Babsk- o powierzchni 10,63 ha. Istnieje od 1958 r. Położony jest w kompleksie leśnym Babsk.
Rezerwat przyrody leży w widłach rzeki Białki i jednego z jej bezimiennych dopływów, około 1 km na zachód od miejscowości Babsk. Obszar ten został utworzony w celu zachowania, ze względów naukowych i dydaktycznych, starego drzewostanu liściastego z domieszką lipy. Obejmuje ochroną jeden z największych w północno-wschodniej części województwa łódzkiego płatów zespołu grądowego z udziałem lipy drobnolistnej. Na szczególną uwagę zasługują, wyróżniające się na tle drzewostanu, niemal dwustuletnie dęby. Płaska na ogół rzeźba obszaru rezerwatu zmienia się w części północno-zachodniej, gdzie teren opada stromym stokiem ku płynącemu tam strumieniowi. Powoduje to za sobą zmianę warunków gruntowo-wodnych, a co za tym idzie – szaty roślinnej. Spośród ponad stu gatunków roślin naczyniowych i mchów oraz ponad dwustu gatunków grzybów w granicach rezerwatu występują trzy gatunki roślin podlegające ochronie prawnej. Są to konwalia majowa, kalina koralowa i kruszyna pospolita. Chronione grzyby reprezentuje szmaciak gałęzisty. Fauna rezerwatu na tle miejscowego kompleksu leśnego nie wyróżnia się szczególnymi walorami. Występuje tam zarówno zwierzyna łowna, tj. jelenie, sarny i dziki, jak i drobne kręgowce owadożerne oraz gryzonie. Płazy koncentrują się w obrębie doliny śródleśnego strumienia wpływającego nieopodal do rzeki Białki. Ptaki rezerwatu to główne gatunki związane ze starymi lasami obfitującymi w dziuplaste drzewa, przede wszystkim dzięcioły, kowaliki, sikory i pełzacze.
Fot. Zasoby nadleśnictwa.
Rezerwat Ruda Chlebacz - o powierzchni 12,40 ha, utworzony w 1980 r. Leży w południowej części dużego kompleksu leśnego Mokra, w leśnictwie Grabina będącego pozostałością dawnej Puszczy Bolimowskiej.
Rezerwat obejmuje lokalne obniżenie terenu przy krawędzi doliny Rawki o charakterystycznym kolistym kształcie. Krawędź ta stanowi od strony południowej, zachodniej i północnej naturalną granicę rezerwatu. Przedmiotem ochrony jest jeden z nielicznie występujących w Puszczy Bolimowskiej fragmentów naturalnych, wilgotnych lasów liściastych o urozmaiconej strukturze i bogatej florze. Rezerwat powstał dla ochrony łęgu olszowego i stanowiska wrońca widlastego – rośliny górskiej, bardzo rzadko występującej na nizinach. Cały drzewostan tworzy ponad stuletnia olsza czarna z domieszką dębu szypułkowego i sporadycznie sosny zwyczajnej. Pod ich koronami świetnie sobie radzi czeremcha zwyczajna, trzmielina zwyczajna, dereń świdwa. Runo jest bujnie rozwinięte. Ze szczególnie interesujących roślin występują tam czartawa drobna, nerecznice, ostrożeń błotny, karbieniec pospolity, przytulia błotna oraz wiele gatunków turzyc. Licznie występuje tojeść pospolita, knieć błotna, kuklik pospolity. Pnie drzew i krzewy oplata psianka słodkogórz i chmiel zwyczajny. Największą zaś osobliwością rezerwatu jest stanowisko wspomnianego wcześniej wrońca widlastego. Warto wspomnieć, że w przeszłości dominował tu zespół bagiennego lasu olszowego. Rośliny rosły na kępach otoczonych wodą, na torfiastym, uginającym się podłożu. Od tego wzięła się pierwotna nazwa lasu Chlibocz. Jednak sukcesywne obniżanie się poziomu wód gruntowych doprowadziło do przekształcenia się olsu w zbiorowisko łęgu jesionowo-olszowego, które obecnie zajmuje niemal całą powierzchnię rezerwatu. Fauna bezkręgowców jest zróżnicowana. Zaobserwowano ważki, jętki, chruściki, niektóre muchówki i chrząszcze. Stwierdzono kilkanaście gatunków ślimaków. Odnotowano pięć gatunków płazów (żaba trawna, żaba moczarowa, traszka zwyczajna, ropucha szara, rzekotka). Występują ptaki lęgowe, m.in. drozdy, świstunki, dzięcioły, sikory, muchołówki. Ze ssaków spotkać można nornicę rudą, łasicę, mysz leśną, sarnę, dzika oraz bobra.
Fot. Grzegorz Karwat.
Rezerwat Kopanicha- o powierzchni 43,74 ha. Istnieje od 1980 r. Znajduje się na terenie kompleksu dawnej Puszczy Bolimowskiej, uroczysku leśnym Mokra w leśnictwie Grabina. Celem ochrony jest zachowanie fragmentu lasu, naturalnego pochodzenia.Obszar rezerwatu dzieli się na trzy charakterystyczne typy rzeźby terenu - płaską dolinę rzeczną (pradolina rzeki Rawki), bardzo strome zbocze doliny i płaską równinę wywyższoną od 7 do 12 metrów ponad poziom doliny.
Obszar obejmuje ochroną zatorfione i zabagnione zagłębienie u podnóża krawędzi doliny Rawki. Otoczony jest atrakcyjną przyrodniczo i krajobrazowo stromą skarpą. Wykształciły się na niej fragmenty grądu. Porasta ją lipa drobnolistna, grab pospolity, sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata. Spotyka się nieliczne stare, okazałe dęby. Spośród krzewów występują leszczyna pospolita, szakłak pospolity, trzmieliny; w runie zaś częste gatunki lasów grądowych: gwiazdnica wielkokwiatowa, przylaszczka pospolita, fiołek leśny, zawilec gajowy, kokoryczka wielokwiatowa. U podnóża skarpy, w najbardziej podtopionej części rezerwatu rozwinął się ols porzeczkowy. Oprócz olszy czarnej, kruszyny pospolitej i porzeczki czarnej występują liczne gatunki zielne, m.in. zachylnik błotny, dzięgiel leśny, ostrożeń, kosaciec żółty oraz knieć błotna, turzyce i sitowie.
W środkowej części rezerwatu ukształtowały się płaty łęgu jesionowo-olszowego, który zajmuje największą powierzchnię obszaru. Drzewostan tego zbiorowiska tworzy przede wszystkim olsza czarna. W domieszce występuje brzoza brodawkowata i świerk pospolity. Wśród krzewów jest czeremcha zwyczajna, leszczyna pospolita oraz kruszyna i trzmieliny. W południowej części rezerwatu występuje dość duży płat zbiorowiska o charakterze brzeziny bagiennej. Spośród roślin chronionych rosną m.in. lilia złotogłów, listera jajowata, kukułka szerokolistna, bagno zwyczajne oraz konwalia majowa. Dzięki korzystnemu mikroklimatowi oraz obecności sędziwych dębów zachowała się tu bogata flora porostów. Stwierdzono występowanie płazów: żaby trawnej i moczarowej, ropuchy szarej, rzekotki i traszki zwyczajnej, z gadów – jaszczurki żyworodnej i zaskrońca. Ptaki reprezentuje 35 gatunków, w tym dzięcioł czarny i dzięcioł średni. Ssaki rezerwatu to m.in. pospolita nornica ruda, kret,ryjówka aksamitna, rzęsorek rzeczek, jak również sarna, dzik, rzadko łoś.
Fot. Zasoby nadleśnictwa.
Rezerwat Polana Siwica- o powierzchni 68,22 ha. Utworzony w 1998 r. na terenie leśnictwa Nieborów. Celem ochrony jest zachowanie charakterystycznej dla Puszczy Bolimowskiej śródleśnej polany ze zbiorowiskami łąkowymi i torfowis- kami, które są ostoją wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt. Polana Siwica to jedna z 49 polan śródleśnych, które zlokalizowane są na terenie Puszczy Bolimowskiej.
Rezerwat obejmuje jedną z największych polan w Bolimowskim Parku Krajobrazowym. Położona jest w rozległym, dość płaskim i mokrym terenie. Wąskie, zalane wodą doły potorfowe są świadectwem prowadzonej tam działalności człowieka – wydobywania torfu. Obszar jest silnie uwilgotniony, (choć w różnym stopniu), trudno dostępny i znacznie oddalony od siedzib ludzkich. Warunki te umożliwiły rozwój flory o skrajnych wymaganiach siedliskowych oraz różnorodnej fauny. Występują tam zbiorowiska łąkowe, szuwarowe, zaroślowe i wodne, a na obrzeżach – leśne.
Fot. Zasoby nadleśnictwa.
Stwierdzono ponad 220 gatunków roślin naczyniowych, w tym wiele rzadkich i ginących. Rosną tam, m.in. kosaciec syberyjski, goryczka wąskolistna, goździk pyszny, trzęślica modra, kruszczyk błotny, kukułka szerokolistna oraz starodub łąkowy. Rezerwat jest miejscem bytowania wielu zwierząt, w tym charakterystycznych dla podmokłych łąk, zarośli oraz gatunków leśnych. Szczególnie teren ten upodobały sobie ptaki, zwłaszcza gatunki wodno-błotne. Na Polanie Siwicy gniazdują płaskonos, głowienka, dwa gatunki perkoza, bekas kszyk, derkacz, bąk, łabędź, czapla siwa i wiele innych. Żeruje tam bocian czarny oraz żuraw. Spośród ssaków można tam spotkać sarnę, dzika, łosia oraz nietoperze – mopka i nocka dużego. Z wilgotnymi siedliskami związanych jest kilka gatunków żab, zaskroniec zwyczajny i żmija zygzakowata. Na szczególną uwagę zasługuje bogaty świat owadów, zwłaszcza motyli. Są to m.in. modraszek telejus, modraszek nausitous, czerwończyk nieparek, szlaczkoń szafraniec, przeplatka aurinia. Polana Siwica stanowi część, należącego do sieci Natura 2000, obszaru PLH100028 Polany Puszczy Bolimowskiej.
Rezerwat Rawka- utworzony w 1983 r. Celem ochrony jest koryto rzeki Rawki z rozgałęzieniami od źródeł do ujścia. Rawka jest największym, prawobrzeżnym dopływem Bzury. Dolina Rawki ma duże walory krajobrazowe, w odcinku środkowym i dolnym odznacza się ostro zarysowanymi krawędziami oraz zmienną szerokością. Zbocza są najczęściej zadrzewione lub zalesione. Na skarpach zachowały się egzemplarze okazałych starych dębów.
Powierzchnia rezerwatu na gruntach Nadleśnictwa Skierniewice wynosi 26,74 ha. Rezerwat położony jest w kilku nadleśnictwach i na gruntach różnych własności. Obejmuje on rzekę Rawkę o długości ponad 100 km od źródeł jej obu ramion po ujście do Bzury pod Kęszycami. Poza korytem rzeki, w granicach rezerwatu leżą ujściowe odcinki prawobrzeżnych dopływów (Krzemionki, Korabiewki, Rokity i Grabinki), starorzecza, odnogi i pas terenu o szerokości 10 m na obu brzegach. Problemem jest wyznaczenie granicy rezerwatu na mapie leśnej (zakwalifikowanie wyłączeń lub ich części), ponieważ rzeka zmienia swoje koryto. Rawka stanowi główną oś przyrodniczą Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie typowej rzeki nizinnej średniej wielkości wraz z krajobrazem jej doliny oraz środowiska życia wielu rzadkich i chronionych zwierząt i roślin. Rawka to rzeka o szybkim nurcie i czystych wodach, silnie meandrująca. Na uwagę szczególnie zasługuje środkowy i dolny jej odcinek, z ostro zarysowanymi krawędziami i dużą zmiennością szerokości. W obrębie rezerwatu wyróżniono kilkadziesiąt zespołów i zbiorowisk roślinności nieleśnej oraz kilka zespołów leśnych i zaroślowych. Występuje tam ponad 540 taksonów roślin naczyniowych, w tym 27 chronionych, m.in. wroniec widlasty i wielosił błękitny. W obrębie doliny rzeki gniazduje 100 gatunków ptaków, zaś w wodach można spotkać 18 gatunków ryb. Bytują tam także wydra, piżmak i rzęsorek rzeczek. Od wielu lat obserwowany jest wzrost populacji bobra, reintrodukowanego tam w 1983 r. w liczbie jedenastu osobników. Rawka jest także bardzo atrakcyjnym miejscem ze względu na walory turystyczno-rekreacyjne, szczególnie w granicach Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Przebiega tam kilka szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczych, zaś w środkowym i dolnym odcinku rzeki odbywają się spływy kajakowe. Część środkowa rezerwatu, od Żydomic do Bolimowa, wchodzi w skład obszaru europejskiej sieci Natura 2000 PLH100015 Dolina Rawki.
Fot. Zasoby nadleśnictwa.